By..Sara Hkyeng Nang
Kadai raitimung, tinang a shadang sha, shabrang tai nna a prat asak ram wa jang, Num tam nna dinghku de ya ra nga ai. Dai kasha a dinghku num shatai na matu, kanu kawa ni gaw kadai n chye ai hku shawng nnan e,
1. Num la na wa a kanu a kanam makyin majing rai nga ai karat ni kaw rai na kun? Shing nrai,
2. Num la na wa a kawa a kanu ni rai nga ai mayu dingsa ni hpang de madaw nhtang na kun? Shing n rai,
3. Moi shawng prat na kaji wa ni a matu mara mayu kaga hpang de mahtang rai na kun? Shing n rai kaga tsasam Mayu nnan tam nna Hkau jen madin je wa sana i? nga nna myi man hkrum rai dum dum hte hte nga mungga jahkrum ai dinghku kata mung dup ra ai.
Dai hpang kanu yan kawa gaw kasha wa hpe mung, shan myit ai lam tsun dan bawng jahkrum na ra ai. Shaloi kasha wa mung, shi hkrai de nna matut da ai n daw n hka lu ai sumtsaw sumra manang jan lama mi lu ai rai yang mung, n-ip da ai sha asan brang lang, tsun hpaw dan ra ai. N nga ai rai yang mung nanhte Nu Wa ni matsun madun ai hku she rai law, nga nna kanu kawa a myit yaw ai lam hpe hkap kabu lawm ra ai.
Dai hpang shan nu wa ni myit hkrum lata la ai Mayu ni hta, sa na, La wa hte a prat asak ram ai shayi sha num mahkawn ni nga n nga ai lam hpe azai hte masha ni n chye hkra san sagawn ra ai.
Dai lam ni mahkra ra n rawng ai hku dinghku kata e, tsun bawng san sagawn, lajang shajin ai lam hpe, “ Mayu Masa” , tam ai nga ma ai rai.
HKAU SAN SA AI LAM Mayu Masa tam la lu ai hpang, hkau san garai n sa yang, tinang ra ai la na myit ai jan a hkakwi kap ai lama ma hpe jahpan shingnep a matu lagu la nhtawm, shaman wawt yu chye ma ai. Dai majaw moi prat na num ni gaw tinang a rai ni hpe majoi ayai aya n agat tawn ai, atsawm sha kyem mahkyu da chyoi ma ai.
Ya shanhte gaw shaman wawt yu yang, hpru ai mu jang jaw lu na, n jaw lu na lam hpe shingran madat na matu, Hkau San na rai nga ma ai. Ndai lam hta, num la na wa a kanu a Mayu ni hpang de shawng sa n htawm,
(a) Chyru,
(b) Si shat,
(c) Masha e mu ai ja gunhkum mi jaw ra ai. Dai ja ni gaw shanhte kaw nan num la na hpru ai rai sayang gaw, hku matut na matu num jaw lu, n jaw lu na lam ga jahkrang ai Hkau San ai ja nan rai mat sai. Raitim shamawn shaba gaw shanhte kaw na la na hpru ai rai yang, kaga Mayu ni kaw na Num la lu na matu, Mungga hpyi ngu ai, Yu Sa ja mung tai wa mai nga ai.
Anhte a htung hta ndai Num Wawn Num la lam hta, dai Hkau San ai daw gaw tsun lai wa sai hte maren, tinang a Mayu makyi ni majing ni a shayi la na matu aprat asak ram ai shada n nga ang wa ai majaw, shanmawn shaba n hpru ai majaw, la na shayi dama ai a myit dik ai shayi num sha n nga ai majaw, moi shawng shawng de na hpu ngam dingsa ni shakre shatawng ra ai majaw, shada da mungga shut shai hkat ai lam ni tsun jahpra ra ai lam ni a majaw, shada da a lapran e, angwi apyaw sha tsaw ra sumri n di hkra, tsun jahkrup hkat ra ai.
Dai rai nna sadi ra dik, shuk dik ai daw mung rai nga ai, Ndai lam ni mahkra hkum hkum tsup tsup, chyip chyip kup kup rai hkra, shada a lapran e bawngban tsun hparan na gaw grai ahkyak ai lam re ai, Shing rai jang she, shanhte a mahku mara lam hta shinggan de na kadai tsasam wa mung n shang shuk ya lu ai. Nbung n shang sai, Dai re ai majaw Mayu masa tam mu ai hte rau, shanhte kaw me bai la htang ang tim n ang tim, Ja kaja langai mi hte yep, si shat lit magun hpe gun jaw ra ai ngu ai rai nga ai.
Ndai hku san ngu ai ga hpe shawng de n na yu ai ni na yu hkra rai tim tsun shaga shamying ai hta a hkrum ai ni mung nga na ga ai. Grau nna Inglik Asuya ni up ai hpang Num wawn num la lam hta dat kasa tai nna makyit mahkai ya ai ni law malawng gaw, Hpyen, pyada dap, jawng hte Kuli dap hkan nga kaba ai myitsu ni she law nga ai. Dai myitsu salang ni gaw shanhte a kaji kawa ni hte shani shana angwi abwi rai nna nkanawn mazum la ai. Dai majaw mi moi na anhte a arawn alai ni hte ga ni hpe hpang e hkawt tumpaw hkre tup ai hku n chye lu ai rai nna, adaw atang sha lu lang masai.
Ga shadawn, tsun yang n kau mi kru lang hte, nkau mi mali lang hte, nkau mi masum lang hte num hpe shayi Damani a nta de du hkra sa nga nna htai lai shai shajang ai hpe mu lu ai. Bai nna ndai kaw chye chyalu hta chye jat, ngang chyalu hta dat, nga ai ga hte maren, dang lu ai made hkum tsup wa u-ga, san sagawn tam nna ka da ai rai. Shingrai anhte Jinghpaw ni a hpu reng la ai ga sut, ga kri Dinghku ga, kraw kata na ga ni hpe sumbu sumhtang buk ginshang hta n ngam da hkra yawng htang e nan hkawt tam bang dat ai.
Dai majaw ndai kaw ka ai gaw, moi chyaloi nhkoi mungchying munghting prat kaw nna Jinghpaw ni hkan hkrat ai Chyanum htung majing nan rai wa sana re ngu kam ai rai tim, buga hku shai ai lam nga na re. Ndai daw hpe Hkau San ai ngu nna shamying ai mung, shawng de galoi mu n chye ai tsasam masha lahkawng gaw, shada da tsaw ra let, Mayu Dama shaw nna, tinang a pu sin sai shayi chyinghkawn nan kasha nan jaw ya sha ai kaw du hkra, hku hkau ai yan tai na matu, mungga hte san ginrat shingran madat yu ai shawng nnan na lang rai nga ai majaw, grai ra a rawng hkra htap htuk nga malu ai rai.
Ya ndai hkau san ngu ai shada num jaw lu, n jaw lu na lam ni hpe san jahkrup let mungga shingran madat sa ai shaloi, sa ai masha gaw dat kasa majing nan mung garai n rai ra ai. Num la na shayi Dama ni a myit hta htap htuk dum ai kahpu kanau, Mayu shayi, kashu kahkri, daw ai ni hta na kadai mung sa mai ai.
Dai wa gaw lahta de madun tawn sai Ja hkum mi hte, si shat gun nna Num lu ai mayu ni a nta kaw nan wa shang yup lu ai. Tsan ai shada rai nna, shing n rai, Num la na wa a kanu a kahpu kayung mayu nta majing kaw nan sa ai nrai yang, num ni n lawn yang gaw si shat mung n lawn ra ai.
Mungga shingra madat na matu sa ai hkau san sa ai wa gaw, mayu nta majing kaw shing nrai, dai ni a ntsa e ahkaw ahkang lu nga ai ni a nta hta wa yup lu ai. Dai wa gaw kadai gade nta e me yup yang yup, tsun mayu ai ga ni hpe shi nan n mai tsun ai. Kaga htunghking tara dang ai myitsu du salang langai ngai a n-gup aga kaw nna htawn tsun shalai ya ai htung nga ai.
Dai kaw nna hkau san sa ai wa hte rau shang sa wa ai mare kaw na du salang wa gaw ga hpaw ai hte tsun shaga ra ai lam ni tsun bawng jahta wa sana rai. Shing rai tsun jahta wa ai hpang mayu ni jaw ya na myit hkrum lawm sai rai yang, Hkau San shingran mungga madat sa ai wa gun sa ai Ja hpe shaw nna ga tsun hpaw hpang ai. Du salang myitsu wa a lata hku mayu ni hpe ap ya na rai. Dai hpang mayu ni gaw, dai ni sa du ai Dama manam ni a mayu ni hpung hta na shanhte myit tsang ai mayu dingsa ni lama mu ai rai yang, amying gang nna,
1. Yu nga mayawn sa hpyi la nhtawm, mayu ni gaw nanhte ngut jin ai ten hta bai sa du marit ngu nna matsun dat ra ai.
2. Dai hkau dan mungga shingran sa madat ai wa hpe, Bau, Nba, Sanat, Di, Hkra, Nre ai ja langai ngai hte Mayu Kumba jun dat na rai nga ai. Dai mayu ni kumba Jun nna jaw dar ai Ja hpe mung kumba ja ngu shamying ma ai.
Dai kumba ja gun nna Hkau san sa ai wa gaw mi shi hpe shangun dat ai ni a ntsa de bai wa ra ai. Du wa jang, Mayu ni htet dat ai mungga ni hpe azin ayang htawn tsun dan ra ai. Ya ahkang sa hpyi ra ai rai yang, Mayu dingsu ni nga ai buga de rawt sa wa na shajin ra sai. Shajin na matu ra ai lam ni gaw,
(1) Num la a hkang hpyi ja Bau, Nba, Nga, tinang lu ai.
(2) Lit magap ja ngu ai Nba mi, si shat, chyaru, tsa, ni rai nga ai.
Dai zawn lajang shajin nhtawm, mayu dingsa nta de sa du ai shaloi, Dama ni gaw, “ E,- dai ni gaw, nanhte mayu ni kaw, num la na mungga sa hpyi ra ga ai re law”. Ngu ga tsun hpaw na rai. Dai hpang mayu dingsa ni hte du sa ai. Dama manam ni gaw shada da tsun bawng nhtawm, mayu ni mung, moi moi shawng de na.
(1) Hpu dingsa jaw shakre ra ai lam ni nga yang, tsun na.
(2) Shada a lapran e tsun shaga shut ai mungga n ngut ai lama nga yang mung tsun jahpra kau na.
(3) Num la pat na rai yang mung pat ai lam tsun dan na.
(4) Sharin shaga dat na rai yang mung, sharin shaga dat na, rai nga ai.
Shingrai tsun ra ai lam ni hpe tsun jahta ngut jang Mayu ni gaw, Bau, Lakan, Nba, Buswi, ni zawn re ai hpaga langai ngai jaw n htawm, “ Mawk, ndai ja hte sa hpyi la nna mayat maya galu kaba maden zinghka ai hte nga wa marit” ngu shaman ya dat na rai nga ai.
Shing ngu mayu ni shaman ya dat ai ga hpe, Dama ni mung, “ Au law, tsun ai shaman ga hte yau yin la na rai nga ma ai. Dai hpang dama ni gaw kabu gara ai hte tinang a buga de bai nhtang wa nhtawm, shawng de Hkau san da ai Mayu ni hpang de Numsan sa na matu bai hkyen lajang shajin na rai ma ai.
NUM SAN SA AI LAM Num jaw ya lu na lam hku n hku shingran madat Hkau San sa ai hpang Num San sa ra nga ai. Ya Num San sa na ningtawn e dai Dama ni gaw, mi shanhte hpe Num la ahkang jaw ai Mayu dingsa wa hpe shaga shadun ai htung nga ai. Dai wa du nna sa dung ai hpang shanhte gaw Num San sa na matu lajang shajin na rai ma ai. Ya shajin ai lam gaw ndai hku rai nga ai.
(1) Kadai hpe dat kasa ningbaw kaba shatai n htawm, kadai wa hpe kasa kaji Hkanoi lata san na lam,
(2) Kadai wa a nta e jang htung sa htung yang mai na lam, ni hpe
Shanam wawt nna lata na, Dai hpang Num San sa na matu ka bawn na rai nga ma ai.
ARAI JAHKUM MAZING AI LAM Ya tawn ai ka hta bawn bang na matu rai ni hpe mung tam jahkum shinggyin ra nga ai. Jahkum na rai ni gaw,
(1) Yu, shing nrai Nga mali, Shanam gai mi gu ai pa lahkawng
(2) Lahpaw hpaw kang mali.
(3) Ri hpraw, Ri pali, ni hta na amyu langai ngai, ra ai daram tam da ra ai.
(4) Nba buswi yan mi.
(5) Bujung yan mi, shing nrai, nba yan mi.
(6) Sagu panep langai.
(7) Nhka kinyang mi
(8) Bau matsat hkam re ai mi, shawng tam da na rai.
Dai tam jahkum tawn ai rai ni hpe makai langai sha tai hkra a matu.
(a) Hpaw kang mali hpe ndung nhpang ara sha tai hkra nep na.
(b) Shanam pa man gu ai lahkawng hte Yu, shing nrai , Nga bang na.
Dai hpang atsawm sha makai hpe tsun tawn ai pali hte lahkawng lang, shing nrai, mali lang shara kaw pali gup gup hte hkang na rai. De a ntsa e, Buswi hte kalang mi bai kayawp na, ya shingdi makai mayawn kayawp tawn ai hpang, mi le kata e hkang ai baw pali hte mi na zawn di nna lang mi bai hkang ra ai. Dai zawn hkang makai kayawp tawn ai shabawn hpe “Yu Nga Mayawn” ngu shamying ma ai rai. Dai gaw dai daw shani na jahtawng rai sai.
Grau nna hkum tsup ai Yu Nga Mayawn gaw, mi yat tsun tawn ai Gumhpraw gumrit, shing nrai. Hkachyi hte kahtap gumbat ai hpe she ngu ai. Dai zawn di sayawng gaw ra n rawng ai Yu Nga Mayawng nan rai sai.
KA BAWN AI LAM Ya dai yu nga mayawn ngu ai makai hpe shabawn ngut ai hpang gaw tam tawn da ai ka hta bawn bang na rai sai. Bawn bang wa ai shaloi.
(1) Num san ja bang na.
(2) Yu nga mayawn bang na
(3) Ka magap ngu na Sagu panep bang di na rai ( Num San ja ngu ai hta, Bau, Bujung, re ai ni hta na kadai mung kadai nga mu nga mai ai hte maren bawn bang chye ma ai. Bai shara nkau mi hta ra wa jang, ndai num san ja hte rau shingjen galap ja ngu ai mung bang shalawm ma ai).
Bai dai shani Janghtung wa a matu atsam shagun ngu ai ka langai mi mung naw bawn rai ai. Dai zawn bawn bang lajang ra ai lam ni mahkra jin ngut wa sayang gaw dat kasa ni hte rau san tawn da ai ni gaw Mayu nta de Num sa san matu rawt sa wa sana rai nga ai.
Mayu ni nga ai buga de du jang, mi shanhte ni shaba wawt hpru ai hte lata la ai janghtung wa hpe, shanhte garai nsa yang mungga shana da sai hte maren, shi a nta hta wa shang yup na rai, Dai kaw na, mayu nta de garai n rawt yang, shingjen galap ja hpe dai janghtung wa a nta e di tawn da ai.
Bai shanhte gaw ya janghtung wa a nta kaw na garai nrawt yang, ra mara mahkra ngut ngut jin jin rai ra ai. Dai zawn lajang shajin la ai hpang
(1) Kasa kaba wa
(2) Janghtung wa
(3) Hkanoi wa
Ngu ai kasa kaji wa ni shawng ai hte Num San ja ka hpe gun nna mayu nta de htawt yan bang wa ma ai. Ya shanhte gaw mayu nta de shing rai yan shang bang wa ma yang, shawng nnan e, “Manam Kaja Law,” ngu ai ga hte tsun shaga let shang bang wa sana rai, Mayu ni de nna mung shing nga ai ga hpe na jang, “Au law, shang ga law, dung ga law, sut manam ie! Gan manam ie!” ngu kabu gara mani shaga breng ngu hkan hkalum shachyen shaga pang tau la na rai mu ai.
Dai manam ni hpe Mayu ni gaw, dai nta a dap nu dun hta hkap jahkring la na rai ma ai. Dai shani gaw kaga aten htra manam ni dawdap de lai dung lu ai raitim, Mayu ni a ahakng sha nlu yang nmai lai ai. Shanhte madun ai kaw hkring sa dung nga ra ai. Dai mayu ni madun ai dun hpe dai shani gaw “Dun Sat Dun” ngu nna shamying chye ma ai. Kaning rai nme law nga yang, dai dun kaw nna mungga jahkrum ai dat kasa ni sa sa wa wa rai hkawm sa ginsat ma ai majaw, ngu ai rai nga ai.
Ya mayu ni gaw, dai Num sa san ai manam ni hpe “dun sat dun” hta nna shada mungga ginsat jahkrum hkat na, shanhte hta ra nga ai lusha ni rai nga ai.
(a) Ntsin ni,
(b) Chyaru tsa ni,
(c) Si shat ni jaw sha na
Rai mu ai. Dai hpang Num sa san ai Dama manam ni gaw janghtung wa a n-gup aga kaw nna shanhte gaw, Num ra nna sa du ai ni rai ga ai law ngu ai ga hte shawng tsun hpaw hpang wa sana rai.
Ya Janghtung wa a ga hpe na la ngut jang, nta madu mayu ni gaw “ Au law, tsun ai lam hpe lu na nna kabu saga ai law, Raitim ya anhte hkrai sha, dai lam hpe aloi ali daw dan a gaw garai nbyin na ga ai. Dai n jaw nsin nhtoi manang rai nga ai kahpu, kawa, kanu, kana, kani katsa, ni hte bawng ai wa langai ngai a mying hpe ningte gang let, tsun htang dat na rai mu ai.
Shingrai mayu ni e, a mying ningte gang shaga ai wa hpe dai shana jang, aloi ali lu shaga jahkrum lu na lam, dai wa du ai ten du hkra naw la la na lam, shing nrai aloi sha byin na yak jang shada da bawng yu na lam, ni gaw dai shana na amu ni hta ahkyak htum rai nga ai.
Dai lam ni tsun bawng jahkrum la ngut jang, num sa san ai manam ni gaw janghtung wa a nta de bai wa yup chye ma ai. Raitim mayu nta e mung yup mai ai Mayu mi mung “ Gai, dai na gaw, yup mang kaja mu, yup tung kaja hpru myit ga le,” ngu shaman let yup na matu ahkang jaw dat na rai. Ya hpang jahpawt du jang shanhte gaw, shana e tsun jahkrum ai wa hpe lu shaga ai rai yang munghkap shachyen shaga la nhtawm, shing n rai, shanhte bawng hkrum ai hku lam tam nna, shanhte a Mayu Dama lam hpe matut tsun jahta na rai ma ai.
Ndai lang na hpe, Num San, shing nrai Num hpyi ngu nna shamying ai rai nna, shayi dama ni mung, mi shanhte a shamawn shaba hte hpru ai hte maren, kadai Nkaw, Nlu,
Hpe ra ga ai ngu nna, teng tawk brang lang, amying gra tsun hpyi na rai ma ai. Shing nga ai ga hpe na jang, Mayu maga de nna mung, wa sa na jan hpe san yu na rai nga ma ai. Dai jan mung myit n hkrum na rai jang, “ Hpu wa Mayu ni e, ga hkum tat ya mi,” ngu nna shi a hkum hta na lahkawn , lakan, Gumrit, ni zawn re ai shayi danghkung langai ngai hte, myit n hkrum lu ai, n wa n sa lu ai lam dat kasa ni hpe, mungga tsun htang ra ai.
Ndai mungga ginhtang ai shaloi rai lu (lu su) ai num ni gaw, ja Hkachyi du pyi jaw chye ma ai. Mying gang nna hpyi hkrup ai shayi numsha jan gaw, tsun madun ai hku Dama ni a dat kasa ni hpe shabai yu tim ahpyi noi nga jang gaw, Janghtkung wa a nta du hkra Dama ni gun shawn ai Ja ka hpe nan hta gun nna sa sa da lu ai. De a htawm e, ja ka bai gun ai nna kalang mi laktik ti sa hpyi ai rai yang, Mayu ni gaw shanhte a shayi jan hpe tsun bawng tawngbang yu na, lam madun let shagwi yu na, raitim n hkraw ting ting rai jang gaw, mi shanhte sa hpyi ai jan a kanau langai ngai hpe galai ya na shaloi mung n byin jang gaw bai wa na sha rai sai. Ndai zaw du ja hka shabai yang shaga na gaw, mi mayu kumba lai ai kasa wa she rai sai. She hpe num shalai dat ai lam tsun jahta na rai wa ai. Bai sa hpyi na htung n nga sai.
Hpyi san ai jan, wa sa hkraw ai rai jang, Dama de na dat kasa ni gaw, mi Janghtung wa a nta kaw di jahkring tawn da ai shingjen galap ja hpe ra ai rai jang, dai hku nan shamying nna jaw na, dat kasa ni tsun madun lu nna kaga mying galai jaw lu yang galai nna shawn yu na. Tsun madun ai ngu ai ga a lachyum gaw, moi shawng de dai ni na shayi gade la yu, dung yu sai ngu lam madun ai hpe ngu ai rai.
Ya mi na Ja ka a ntsa e, shagup ai ja shawn ai hpang Mayu ni gaw, Num jaw num ya ga dan chyaru hpe jahkrat jaw na rai. Dai hpang hpu ja hteng ga shaga hkat na. Dai hpang Janghtung wa a nta kaw di jahkring da ai ja hpe shawn bang ya sana rai.
Dai gaw ri nhtu la nawng ai ja nga ma ai. Raitim rai lu ai ni gaw htung nga ai hte maren, bai lang mi numdawn nna la ma ai. Ri nhtu ngu ai hta ya prat na ni jaw ya ri nhtu hte shayi sumri dan ri nhtu, ngu nna amyu lahkawng garan lang ai hpe mu lu nga ai. Dai zawn jaw ya ai lam hpe chyawm gaw, amyu mi hte amyu mi kalang hte kalang shen shangut ai lam rai nga ai.
RI NHTU LA AI LAM Tsun wa sai hte maren shawng de Num sa hpyi ai ten,San ai ten ni hte Ri nhtu garai n la ai rai yang, Bau, Nba, Shan nra ( Magwi kawng) Hkachyi ni zawn re ai ja hpaga ni hte ri nhtu sa la ra nga ai.
Dai ri nhtu la ai shani gaw, mi sa hpyi ai shani hta tsun jahkrum da ai ja baw ni hpe, Ri nhtu la ja ngu gun shawn na rai. Dai shaloi Mayu ni mung, shanhte a shayi jan hpe. Dama ni a lata de jaw ya kau saga ai. Hpawt hpra de ndai lam hta ahkum shadang ai lam jpru wa jang ndai nhtu hte nat sat manu, Yi magan raitim ndai hte hkyen shaja nna mai mam sutgan lu su wa manit, dai hte maren ndai Ri hte ja gumhpraw lung seng htu shaw la nhtawm, makyin jinghku lamun latsa, Mayu shayi dami dama mahkra hpe gun jaw gun ya tut rai wa marit, ngu tsun ai shaman ga hte hpawn shayi dama ni a lata de shayi ap jaw, ya sha sai lam hpe sakse hku ri nhtu jaw ya na rai.
Ndai ri nhtu la sa ai shani mayu nkau mi moi shawng de na kamoi ni a hpu ja dingsa ni ngam nga yang, Ri nhtu la ja n shawn shangun ai. Shawn hkra di tim, n jahkrat ya ai sha shingdang ai mung nga ai.
Ja sa Ja nan ngu madin shawng din ra ai. Ya Ri nhtu la ai dat kasa ni du wa jang Dama ni gaw, kabu gara ai hte chyaru, Tsa jahkrat si shat shadu rai nna Ri nhtu hpe hkap hkalum la chyoi ma ai. Dat kasa ni hpe mung shar ka htang nan bawn jaw ma ai. Ndai lang hta mayu ni mung nhtoi hte hpawn matsi sa la na matu mungga htet dat ra nga malu ai.
MATSI SA LA AI LAM Ri nhtu jahkrat la ai hpang mi ri nhtu la ai shani tsun jahkrum da ai nhtoi du jang, chyaru tsa galaw ai shaloi tsa shat hta tsa tai na matu bang ai shadaung zawn re ai Matsi hpe kalang mi mayu nta de sa nna la ra nga ai. Ndai lam hpe nhtoi jahkrum lung ai mung ngu ai.
Dai shani gun jaw ra ai ja gaw,
(1) Matsi jahkrat ja ngu ai mi
(2) Mi ri nhtu la sa ai lang hta tsun da ai ja ngam ni nga yang dai ni ngun jaw na rai ma ai. Dai shani mayu ni gaw, (a) Matsi mawt nhtu, (b) Matsi gawng ri, (c) matsi mawt ai nba ni hpe ap jaw ya let, shanhte mayu ni ra ai nhtoi mung tsun htet dat na rai mu ai. Raitim nhtoi hpe hkrak dawdan na gaw num la ai dama ni hta grau nna lit nga ai. Shanhte a nhtoi hpe mayu ni mung hkan ya ra ai.
Ya tsa matsi wa la, jaw ya ai hpang, Mayu Dama lahkawng maga kadai mung kadai tinang nang a Mayu shayi, kahpu kanau, makyin jinghku ni hpe tsun shana mung ngut, chyaru tsa ni mung sam ram wa jang, dama kasa ni gaw mi Ri nhtu la ai shani dawdan tsun jahkrum da ai hpu ja rang ni gun nna Num sa sharawt la na rai ma ai.
NUM SA SHARAWT LA LAM Ya shanhte gaw mi matsi jahkrat la ai shani dawdan jahkrum da sai nhtoi du jang, san tawn da ai dat kasa ni hte Mayu nta de, num sa sharawt la na rai nga ma ai. Num sharawt la sa ai shani Dama ni gaw,
1. Nbaw shat ra ai made,
2. De a ntsa e u di nlaw htum matsat,
3. U hkum shadu ai u hkrawng lahkawng,
4. Chyaru tsa (Ngachyu hpalap) ra ai made, gup yep yep.
5. Jum mung hkan mi daram, bawn bang ai shingnoi langai mi mung lajang da na rai nga malu ai. Dai hpe si shat lit hte rau
1. Shingnoi magap ja,
2. Janghtung jahtim ja,
3. Num sharawt ja,
4. Lahtin malaw ja,
5. Mi matsi jahkrat la ai shani tsun jahkrum da ai ja
Ni hpe mung gun rai nna, mayu ga de rawt sa wa na rai nga ma ai. Dai ni hpe num sharawt ja ni, Num sharawt la sa ai manam ni nga ma ai.
Dai num sa sharawt la sa ai Dama manam ni gaw, Mayu ga du jang, Janghtung wa a ntsa e shawng shang manam yup na rai ma ai. Dai kaw nna Janghtung wa woi awn ai hte shanhte gaw Mayu ni a nta de gun na ja ni hte si shat lit ni hpe sa shawn bang na rai . Dai dama manam ni gaw ning ngu nna ga tsun hpaw na rai nga ma ai. Lang na chyaru tsa ni mung jin ngut saga ai.
Tsun jahpu ra ai mahkyin jinghku ni yawng hpe mung tsun jahpu tawn saga ai. Dai re ai majaw, dai ni gaw, nanhte mayu ni mung, nanhte a kajan kasha hpe kungdawn kungla shajin nhtawm, num bawn sharawt dat ya mi, ngu nna tsun shana tawngban lajin sa ra ga ai, ngu tsun let, kung dawng jahkrat ja hte nawng gun sa ai si shat lit hte ja ni hpe Dama ni a kasa wa gaw, Janghtung wa a lata hku nna mayu ni hpe mungga hte ap nawng jaw sana rai.
Mayu ni mung dai mungga hte ja ni du jang, shanhte tsun jahpu da ai mahkyi jinghku ni hpe shaga jahpawng la nna, Num shayi sharawt na matu Nat jaw na, kyu hpyi na, dai laman e, dat kasa ni hte mayu myit su ni gaw, shada da tsun jahkrum ra ai mungga ni dup jahkrum na rai ma ai. Dai zawn tsun na ga ni gaw,
1. Kumba nhpang e jaw ya na ja ni a lam ni,
2. Kadai kaning ngu ai ni hpe kahpu kanau hpu gap jaw shaang ya na lam ni,
3. Kadai gara kanau kana jan hpe hkau ya ning baw shaang jaw ya na lam ni.
4. Kadai kaning ngu ai ni hpe kaji kawoi mun ja jaw shaang na lam ni.
5. Kumba yen jan hte shaji jan hpe jaw ya na lam ni,
6. Kungdawn bawn lawm ai mayu ni a lam
7. Num Sa salang sawng a ningbaw tai ya na la
8. Num Sa salang ningtau jan ni hte kaga ra mara lam ni hpe tsun bawng jahpra hkat da na rai nga ma ai.
Source; Pawngyawng sha ni a Num wawn Num la lam, Sara Hkyeng Nang.
